پرسشگری یکی از مهمترین مهارتها و ابزارهای کوچینگ است که به کوچها کمک میکند فضایی امن، قابل اعتماد و الهامبخش برای مراجعین خود ایجاد کنند. این مهارت نهتنها به شناخت بهتر کوچ از مراجع کمک میکند، بلکه او را قادر میسازد تا عمیقتر بشنود، درک کند و مسیر رشد مراجع را تسهیل نماید.
کوچینگ سفری است که از کشف وضعیت کنونی مراجع آغاز شده و با عبور از موانع، باورها و چالشها به یافتن راهکارها و برنامهریزی برای اقدام منتهی میشود. در این مسیر، پرسشهای مناسب مانند چراغی مسیر را روشن میکنند، به مراجع کمک میکنند تا دیدگاههای جدیدی کشف کند و از سطحیترین لایههای تفکر خود فراتر برود.
پرسشگری در کوچینگ فقط ابزار جمعآوری اطلاعات نیست؛ بلکه پلی است برای خودآگاهی عمیقتر، بازتاب مؤثر و رشد پایدار مراجع. کوچ با ترکیب مهارتهای پرسشگری و بازخورد، فضای گفتوگویی ایجاد میکند که در آن مراجع نهتنها احساس قضاوت یا هدایتشدن به سمت خاصی را ندارد، بلکه قادر است با دیدی تازه به مسائل خود نگاه کند، الگوهای ذهنیاش را بررسی کرده و تصمیماتی آگاهانهتر بگیرد.
در این مقاله، به بررسی نقش پرسشگری در کوچینگ، ویژگیهای یک پرسش مؤثر و تأثیر آن بر فرآیند رشد مراجع خواهیم پرداخت و نشان خواهیم داد که چرا این مهارت، سنگ بنای یک کوچینگ موفق و تحولآفرین است.
منظور از پرسشگری قدرتمند چیست؟
همه ما میدانیم که پرسش چیست، اما در کوچینگ، پرسشگری فراتر از یک ابزار ساده است و نقشی عمیق و تأثیرگذار در فرآیند گفتوگو دارد. در حقیقت، پرسشها ستون فقرات کوچینگ را شکل میدهند و میتوانند مسیر رشد مراجع را هموار کنند. اما آنچه یک پرسش را قدرتمند میسازد، ویژگیهایی است که به آن عمق و تأثیر میبخشد.
یک پرسش قدرتمند باید بتواند مراجع را به تفکر، کشف، تغییر و اقدام سوق دهد. این پرسشها مسیر کوچینگ را از سطحیترین گفتوگوها به کشف حقیقت، ایجاد بینش جدید و یافتن راهکارهای عملی هدایت میکنند. در ادامه، برخی از مهمترین ویژگیهای پرسشگری قدرتمند را بررسی میکنیم:
ویژگیهای یک پرسش قدرتمند در کوچینگ:
- پرسشهایی که همسو با هدف مشخصشده باشند.
- پرسشهای باز که فرد را به تفکر عمیقتر هدایت کنند.
- پرسشهایی که موانع مرتبط با هدف و اقدامات مراجع را شناسایی نمایند.
- پرسشهایی که فرد را به بررسی باورها و اعتقاداتش در ارتباط با هدف و موضوع موردنظر سوق دهند.
- پرسشهایی که منجر به ایجاد دیدگاههای جدید و کشفنشده در زندگی مراجع شوند.
- پرسشهایی که اهمیت و ارزش هدف و خواسته مراجع را مورد توجه قرار دهند.
- پرسشهایی که موفقیتها و توانمندیهای گذشته مراجع را یادآوری کنند.
- پرسشهایی که داشتهها، افتخارات و فرصتهای پیش روی مراجع را شفافسازی نمایند.
- پرسشهایی که توانمندیهای کشفنشده یا علاقهمندیهای ابرازنشده مراجع را آشکار کنند.
- پرسشهایی که جایگاه فعلی و آینده مراجع را مشخص کرده و فاصله این دو وضعیت را ارزیابی نمایند.
- پرسشهایی که به خلق و کشف راهکارهای خلاقانه و نوآورانه در مراجع منجر شوند.
- پرسشهایی که مراجع را برای طراحی یک برنامه اجرایی در راستای تحقق اهدافش آماده و تشویق کنند.
- پرسشهایی که ضرورتها، تهدیدها و فرصتهای مسیر اهداف مراجع را مشخص سازند.
- پرسشهایی که انگیزه، تعهد و تلاش مراجع را برای حرکت و استمرار در مسیر، مورد سنجش قرار دهند.
- پرسشهایی که میزان پیشرفت و تحقق هدف را اندازهگیری کنند.
- پرسشهایی که احساسات مراجع را بررسی کرده و به او کمک کنند تا چالشها و اهداف خود را عمیقتر درک نماید.
📌 مثال: «این اتفاق چگونه بر احساس شما تأثیر گذاشته است؟» - پرسشهایی که خواستهها را اولویتبندی کرده و مناسبترین و در دسترسترین گزینه را برای هدفگذاری انتخاب کنند.
📌 مثال: «اگر به آینده و چشمانداز پیش روی خود نگاه کنی، کدام هدف برای تو در اولویت است؟» - پرسشهای تأملبرانگیز که فرد را به تفکر عمیقتر وادار کند.
📌 مثال: «اگر هیچ محدودیتی نداشتی یا اگر ترسی نداشتی، چه تصمیمی میگرفتی؟» - پرسشهایی که دلیل رفتار یا نگرش مراجع را بررسی کرده و به کشف ریشههای آن کمک کنند.
📌 مثال: «چرا یا چه شد که این تصمیم را گرفتی؟» - پرسشهایی که میزان رضایت مراجع از عملکرد خود و جلسات کوچینگ را ارزیابی نمایند.
- پرسشهایی که حس کنجکاوی مراجع را برانگیخته و باعث ایجاد توضیحات و سؤالات بیشتر در ذهن او شوند.
- پرسشهایی که معانی عمیقتری را در پس رفتار مراجع جستجو کنند.
- پرسشهایی که توجه مراجع را به ابعاد نادیدهگرفتهشده سوق دهند و آنها را به چالش بکشانند.
- پرسشهایی که خلاقیت مراجع را فعال کرده و امکانهای جدیدی را برای بررسی ایجاد کنند.
- پرسشهای تشویقی و انگیزهبخش که مراجع را به انجام یک اقدام کوچک و ملموس ترغیب کنند.
📌 مثال: «اگر بخواهی امروز یک قدم کوچک در مسیر هدفت برداری، آن چه خواهد بود؟»
همانطور که مشخص است، پرسشهای قدرتمند در هر مرحله از گفتوگوی کوچ با مراجع باید به ایجاد درک درست و مشترک بین آنها منجر شود و همچنین زمینه را برای بیان و یافتن نزدیکترین و دقیقترین پاسخ ممکن که مرتبط با پرسش است، فراهم کند. چراکه هر پاسخ صحیح به یک پرسش صحیح، کوچ و مراجع را در مسیر گفتوگوی دو نفره به اهداف و نتایج مورد انتظار نزدیکتر میکند. از همین رو، پرسشگری قدرتمند نقشی کلیدی در افزایش شناخت و خودآگاهی مراجع ایفا میکند.
سوالات قدرتمند در کوچینگ شامل چه چیزهایی نیست؟
برای اینکه سوالات ما در جلسات کوچینگ در راستای هدف مراجع باشند و مسیر گفتوگو را به درستی هدایت کنند، لازم است برخی نکات مهم را در پرسشگری رعایت کنیم:
⚠️ پرسشهای بسته و کوتاه نپرسیم.
سوالات بسته، پاسخهای بله یا خیر را به دنبال دارند و ممکن است مراجع را به سمتی خاص سوق دهند که لزوماً موردنظر او نیست. پرسشهای باز، امکان تفکر و بیان عمیقتر را فراهم میکنند.
⚠️ پرسشهای جهتدار مطرح نکنیم.
سوالاتی که پاسخ را در خود دارند، باعث میشوند مراجع احساس کند گزینهای به او تحمیل شده است. کوچ باید زمینهای برای بررسی شرایط ایجاد کند، اما انتخاب مسیر باید به عهده مراجع باشد.
⚠️ پرسشهای تو در تو نپرسیم.
سوالات چندلایه و پیچیده، مراجع را دچار سردرگمی میکنند و ممکن است ندانند باید به کدام بخش پاسخ دهند. هر سوال باید واضح و مشخص باشد تا مراجع بتواند روی آن تمرکز کند.
⚠️ پرسشهای مبهم مطرح نکنیم.
سوالات نامفهوم یا کلی باعث میشوند مراجع نیاز به توضیح بیشتر داشته باشد، زمان جلسه هدر رود یا گفتوگو از مسیر اصلی منحرف شود. وضوح در پرسشها، به شفافیت پاسخها کمک میکند.
⚠️ از سوالات بیشازحد طولانی پرهیز کنیم.
اگر یک سوال بیشازحد طولانی باشد، مراجع ممکن است مفهوم اصلی را گم کند و کوچ نیز برای انتقال سوال، زمان زیادی صرف کند. بهترین سوال، سوالی است که کوتاه اما دقیق و هدفمند باشد.
⚠️ پرسشهای نامرتبط با موضوع جلسه نپرسیم.
کنجکاوی در پرسشگری ارزشمند است، اما باید در راستای خواسته و موضوع مراجع باشد. سوالات را بر اساس آنچه مراجع بیان کرده و آنچه از گفتههای او درک کردهایم مطرح کنیم تا گفتوگو همچنان متمرکز باقی بماند.
نمونهای از سوالات قدرتمند در فرآیند گفتگوی کوچینگ:
این سوالات در هر بخش از گفتوگو میتوانند شامل مفاهیم “چیستی، چرایی و چگونگی” باشند. هدف از این پرسشها، شفافسازی خواستههای مراجع، تعیین اهداف، بررسی نگرش و عملکرد او و کشف تغییرات لازم برای تحقق هدف است. در نهایت، راهکارهایی جدید، خلق و به کار گرفته میشوند که در راستای تحقق خواسته مراجع باشند.
سؤالاتی برای شفافسازی هدف (چیستی)
- در حال حاضر چه چیزی در زندگی برای تو بیشترین اهمیت را دارد؟
- خودت را چگونه توصیف میکنی؟
- چه ویژگیهای بارزی داری که میتواند به تحقق هدفت کمک کند؟
- تا چه حد در مورد هدفی که انتخاب کردهای، مصمم هستی؟
- درباره این هدف چقدر اطلاعات داری؟ چه افرادی را میشناسی که به این هدف دست یافتهاند؟ آنها چه مسیری را طی کردهاند؟
- اگر هیچ محدودیتی نداشتی، چه هدفی را دنبال میکردی؟
- چه میزان زمان برای رسیدن به هدفت نیاز داری؟
- تحقق این هدف چه تغییری در زندگی تو ایجاد میکند؟ چه دستاوردی برایت خواهد داشت؟
- چه تغییری باید ایجاد شود تا بتوانی به هدفت برسی؟
سؤالاتی برای بررسی ارزشها و باورها (چرایی)
- رسیدن به این هدف چه ارزشی برای تو دارد؟
- تا چه حد به چیزی که گفتی، باور داری؟
- اگر این مسئله جزو باورهای تو باشد، تاکنون چه اقداماتی برای آن انجام دادهای؟
- چه عواملی تاکنون مانع تلاش بیشتر تو شدهاند؟
- چقدر نظر و حمایت دیگران بر تو و هدفت تأثیرگذار است؟
- از نظر تو، رضایت خاطر از خودت به چه معناست؟
- چه چیزی تو را به هیجان میآورد تا تلاش بیشتری داشته باشی؟
- این تغییر جدید چه فرصتهایی را برای تو به همراه دارد؟
- چه عواملی بر تصمیم تو تأثیر میگذارند؟ آیا این تأثیرات مثبت هستند یا منفی؟ چگونه میتوانی اثرات منفی را کاهش دهی؟
سؤالاتی برای کشف راهحل و برنامهریزی (چگونگی)
- تاکنون چه اقداماتی برای این هدف انجام دادهای و نتیجه آنها چه بوده است؟
- در حال حاضر چه انتخابهایی پیش روی تو قرار دارد؟ آیا میتوانی گزینههای دیگری نیز داشته باشی؟ چگونه این امکانپذیر است؟
- اکنون چه تواناییهایی برای اقدام داری؟ چگونه میتوانی ظرفیت خود را افزایش دهی؟
- با درکی که اکنون به دست آوردهای، چه کاری میتوانی انجام دهی؟
- این نتیجهای که به آن رسیدهای، چقدر مهم است و چگونه به تحقق هدفت کمک میکند؟
- اگر این همان چیزی باشد که از جلسه انتظار داشتی، آیا هنوز مانع دیگری برای اقدام وجود دارد؟
- چه منابعی هماکنون برای شروع کار در اختیار داری؟
- آیا تاکنون تجربه مشابهی داشتهای؟ چگونه توانستی آن را انجام دهی؟
- چه راهحلهای دیگری به ذهنت میرسد؟
- اگر این مانع را نداشتی، اولین اقدامی که انجام میدادی چه بود؟
- برای رسیدن به هدفت، چه مهارتهای جدیدی باید بیاموزی یا در خود تقویت کنی؟
- آیا الگوهایی را میشناسی که راهحلهای متفاوتی را امتحان کرده باشند؟
- تا چه حد به انجام این برنامه متعهد هستی و چه چیزی ممکن است مانع تعهد تو شود؟
پرسشهای خوب، پرسشهایی هستند که:
✅ با “چیستی” به دنبال شفافسازی مسئله باشند.
✅ با “چرایی” به کشف دلایل ریشهای و عمیق مسئله کمک کنند.
✅ با “چگونگی” راهکارهای مؤثر برای حل مسئله را بررسی نمایند.
نمونه سؤالات برای بخش "آغاز جلسه و گرم شدن" در کوچینگ
این بخش از جلسه کوچینگ به ایجاد ارتباط، راحتی، اعتماد و تمرکز مراجع کمک میکند و فضایی مناسب برای گفتوگو ایجاد مینماید. سؤالات این مرحله معمولاً ساده، باز، و صمیمی هستند تا مراجع احساس راحتی کند و به فضای جلسه وارد شود.
نمونه سؤالات برای شروع و گرم شدن جلسه کوچینگ
- امروز چطور هستی؟ احساساتت در این لحظه چگونه است؟
- از جلسه امروز چه انتظاری داری؟ دوست داری روی چه موضوعی تمرکز کنیم؟
- در این لحظه چه چیزی بیشترین توجه تو را به خود جلب کرده است؟
- چه خبرهای خوبی در زندگی یا کارت اتفاق افتاده که بخواهی با من به اشتراک بگذاری؟
- اگر بخواهی وضعیت فعلی خود را با یک کلمه توصیف کنی، آن کلمه چیست؟ چرا؟
- امروز مهمترین دغدغهای که ذهنت را مشغول کرده چیست؟
- از جلسه قبلی تا حالا چه پیشرفتهایی داشتی؟ چه چیزی برایت مفید بود؟
- از ۱ تا ۱۰ چقدر احساس آمادگی داری تا روی موضوعات مهم خودت کار کنی؟ چرا؟
- اگر بخواهی در یک جمله هدف کلی خود را از این جلسه بیان کنی، چه میگویی؟
- چگونه میتوانم امروز بیشترین کمک را به تو بکنم؟
📌 هدف این سؤالات ایجاد فضایی آرام، گرم و صمیمی برای ورود به بحث اصلی جلسه کوچینگ است.
نمونه سؤالات برای "برگرداندن تمرکز بر روی موضوع اصلی" در جلسه کوچینگ
در طول جلسات کوچینگ، گاهی ممکن است مراجع از مسیر اصلی گفتوگو منحرف شود یا توجهش به مسائل فرعی جلب گردد. در این مواقع، کوچ باید با استفاده از سؤالات هدفمند، او را به تمرکز بر موضوع اصلی بازگرداند. در ادامه، چند نمونه سؤال قدرتمند برای این منظور آورده شده است:
✅ بازگرداندن تمرکز به هدف اصلی
- الان که صحبت کردیم، به نظرت چقدر این موضوع به هدف اصلیات مرتبط است؟
- دوست دارم دوباره برگردیم به چیزی که در ابتدا به عنوان موضوع اصلی مطرح کردی. به نظرت چه نکاتی را هنوز بررسی نکردهایم؟
- اگر بخواهی مکالمه را دوباره به هدفی که جلسه را برای آن شروع کردیم برگردانی، چه چیزی برایت مهمتر است که روی آن تمرکز کنیم؟
- این موضوعی که الان در موردش صحبت کردیم، چقدر در رسیدن به هدف جلسه تأثیر دارد؟
- اجازه بده برگردیم به سؤالی که اول جلسه از خودت پرسیدی. آیا این صحبتها به یافتن پاسخ آن کمک کرده است؟
✅ شفافسازی اهمیت موضوع اصلی
- آیا این موضوعی که الان مطرح شد، برایت اولویت بیشتری نسبت به موضوع اولیه دارد؟
- فکر میکنی اگر دوباره روی موضوع اصلی تمرکز کنیم، نتیجه بهتری از این جلسه خواهی گرفت؟
- میخواهی چند دقیقه وقت بگذاریم و ببینیم کدام بخش از صحبتهای اخیر ما، مستقیماً به هدفت کمک میکند؟
- اگر دوباره به چیزی که در ابتدا گفتی برگردیم، چه نکتهای برای بررسی بیشتر باقی مانده است؟
✅ هدایت مراجع به تصمیمگیری درباره مسیر گفتوگو
- آیا میخواهی همچنان روی این مسیر صحبت کنیم، یا ترجیح میدهی به هدف اصلیات بازگردیم؟
- چه چیزی باعث شد از مسیر گفتوگو فاصله بگیریم؟ چطور میتوانیم دوباره روی اصل موضوع تمرکز کنیم؟
- آیا فکر میکنی ادامه این بحث تو را به راهحلی نزدیکتر میکند، یا باید مسیر را تغییر دهیم؟
📌 این سؤالات کمک میکنند که مراجع بدون احساس اجبار، خودش دوباره تمرکزش را به موضوع اصلی برگرداند و گفتوگو را در مسیر مؤثر و هدفمند نگه دارد.
نمونه سؤالات کوچینگ برای بخش "موانع و گذر از آنها"
در این بخش از کوچینگ، هدف این است که مراجع موانع و چالشهای پیش روی خود را شناسایی کند، تأثیر آنها را درک نماید و راهکارهایی برای عبور از آنها بیابد. سؤالات باید به گونهای باشند که فرد را به تفکر عمیقتر، شناسایی الگوهای ذهنی محدودکننده و یافتن راهحلهای عملی هدایت کنند.
✅ شناسایی موانع و چالشها
- در حال حاضر، چه موانعی باعث شدهاند که به هدفت نرسی؟
- بزرگترین چالش پیش روی تو چیست؟
- آیا این مانع یک چالش واقعی است یا ذهنی؟ چطور به این نتیجه رسیدی؟
- این چالش چگونه بر احساسات، تصمیمها و اقدامات تو تأثیر گذاشته است؟
- تا به حال برای عبور از این مانع چه اقداماتی انجام دادهای؟ چه نتیجهای گرفتهای؟
- اگر این مانع وجود نداشت، چه تغییری در مسیر تو ایجاد میشد؟
✅ بررسی نحوه نگرش و تأثیر باورها بر موانع
- آیا این مانع همیشه برای تو وجود داشته یا اخیراً به وجود آمده است؟
- چه باورهایی باعث میشوند که این مانع را بزرگتر یا غیرقابل عبور ببینی؟
- آیا نمونهای در گذشته وجود دارد که توانسته باشی از موانع مشابه عبور کنی؟ چگونه؟
- اگر فرد دیگری با همین مانع مواجه شود، چه پیشنهادی به او میدهی؟
✅ کشف راهکارها و عبور از موانع
- چه اقداماتی میتوانی برای کاهش تأثیر این مانع انجام دهی؟
- چه منابع، مهارتها یا افرادی میتوانند به تو در عبور از این مانع کمک کنند؟
- چه روشهای جایگزینی برای مواجهه با این چالش وجود دارند که تاکنون امتحان نکردهای؟
- اگر به جای تمرکز بر مانع، بر راهحل تمرکز کنی، چه ایدهای به ذهنت میرسد؟
- اولین قدمی که میتوانی امروز برای عبور از این مانع برداری، چیست؟
- چقدر به اجرای این راهکار متعهد هستی و چگونه میتوانی میزان پایبندی خود را افزایش دهی؟
📌 هدف این پرسشها این است که مراجع ابتدا موانع خود را بشناسد، نگرش خود را نسبت به آنها بررسی کند، و در نهایت، با یافتن راهکارهای عملی، مسیر عبور از آنها را هموار نماید.
فـــرحـناز فــــرامـرزی
سرپرست سئو و دانش پذیر سطح یک آموزش کوچینگ آکادمی بین المللی فراکوچ